Теория

Теория (гр. theoria-бақылау, пайымдау, зерттеу) –белгілі бір құбылыс немесе шындықтың саласының елеулі заңдылықтары, қасиеттері және байланыстары туралы тұтас түсінік беретін ғылыми білімді ұйымдастырудың жоғары формасы.Классикалық ғылымда идеал бойынша (в идеале) теория оның (ғыл.) заңдарының жүйесін көрсетуі және ғылымды суреттейтін негізгі категориялық – ұғымдық аппаратты бейнелеуі керек.

Өрістеген, дамыған теорияның құрылымында мыналарды бөледі:

-іргелі теориялық сүлба (схема) – бастапқы принциптер, әмбебап заңдар, негізгі категориялар және ұғымдар;

-болуы мүмкін қосымша жеке теориялық сүлбалар;

-суреттелетін саланың концептуальды сүлбасы (сол саланың элементтерінің арасындағы негізгі байланыстарды «тіркейтін»);

-теорияның логикалық сүлбасы, ол теорияның ішіндегі қорытындының көп мүмкін ережелерін, оны (теор.) дәлелдеу тәсілдерін және «қалыптастыру» принциптерін қамтиды.;

-тілдік ойларды, пікірлерді дұрыс құру нормалары ретінде тілдік тезаурус (лексика саласын түгел қамтитын сөздік.), синтаксис;

-концептуальды сүлбадан фактілер деңгейіне көшуге мүмкіндік беретін интерпретациялық сүлба;

-іргелі теориялық сүлбадан қисынды шығарылған заңдар мен пікірлер жиынтығы.

Теория белгілі фактілерді барынша толық түсіндіруі керек.Сонымен бірге теорияның эвристикалық (тапқыштық) күші әлі белгісіз фактілерді болжау қабілетімен де анықталады.Теорияға қатысты оны негіздеудің бірқатар прцедуралары қолданылады : верификация, фальсификация, оның (теор.) негіздеріне әдіснамалық рефлексия, теориялар –«конкуренттердің» негіздерін фальсификациялайтын сын.